Capítulos 36-40
Pregaria da liberación
Capítulo 36
1Sálvanos, Deus do universo,
2espalla o teu terror en todas as nacións;
3brande a túa man contra un pobo estranxeiro
para que experimenten o teu poderío.
4Como te amosaches santo ós seus ollos a costa nosa,
maniféstate glorioso á nosa vista en contra deles,
5para que aprendan, como fixemos nós,
que non hai Deus fóra de ti.
6Renova os prodixios, repite os milagres,
7honra a túa man, fai forte o teu brazo dereito,
8excita a carraxe, esparexe a ira,
9humilla ó opresor
arreda ó inimigo,
10adianta o remate, ten en conta a data fixada
pois ¿quen poderá dicirche: ‑"¿Que fas?".
11Arda no alampar da túa carraxe o que tentou fuxir
e que os que asoballaron ó teu pobo vaian dar na ruína.
12Abate a cabeza dos príncipes de Moab,
dos que din: ‑"Non hai coma min".
13Reúne a todas as tribos de Xacob
e que reconquisten a herdanza coma nos vellos tempos.
14Ten piedade do pobo que leva o teu nome,
de Israel a quen designaches primoxénito.
15Ten piedade da túa cidade santa,
Xerusalén, lugar da túa morada.
16Enche Sión coa túa maxestade;
e o teu templo, de gloria.
17Dá testemuño a prol da mellor das túas obras,
cumpre a visión proclamada no teu nome.
18Recompensa ós que en ti esperan
para que se lles dea creto ós teus profetas.
19Escoita a pregaria dos teus servos
segundo o que te compraces no teu pobo;
recoñezan todos os confíns da terra
que ti es o Deus sempiterno.
Saber escoller
a) Que caste de muller
20A gorxa acepta un xantar calquera,
por iso uns alimentos son máis saborosos ca outros.
21O padal distingue o sabor dunha cousa,
a intelixencia capta o sabor da mentira.
22Un corazón arteiro procura mágoas,
o home asisado retórceas contra el.
23A muller acolle ó marido que sexa,
con todo unhas mozas valen máis cás outras.
24A beleza da muller aleda o rostro
e supera canto arela o ollo,
25se por riba posúe unha doce fala
o seu home xa non se conta entre os humanos.
26Acadar muller é o sumo das ganancias,
unha axuda, fortaleza e columna de apoio.
27Onde non hai sebe estrágase a viña;
onde falta a muller, ándase errante e ós tombos.
28¿Quen afiúza nunha banda armada
que anda ás correrías de vila en vila?
Pois tal é o home ó non ter niño,
que pousa onde o pilla a noite.
b) Que caste de amigo
Capítulo 37
1Calquera amigo di: ‑"Téñoche boa lei",
mais hainos só de nome.
2¿Non é por caso unha mágoa de morte
que un amigo íntimo se volva inimigo?
3¡Ouh maligna tendencia! ¿Para que fuches creada?
Para encher a face da terra de engano.
4Amigo falso non quita ollo da mesa
mais no tempo de estreituras mantense lonxe.
5Un bo amigo loita contra o adversario
e apresta o escudo contra os agresores.
6Non esquezas o compañeiro na contenda
nin lle roubes ó recoller a presa.
c) De quen pedir consello
7Todo conselleiro fai indicacións
mais hai conselleiros que suxiren para o seu proveito.
8Gárdate ben do conselleiro,
considera de primeiras cal é o seu interese,
pois tamén el está a pensar para si:
"¿Por que habería este de tirar o proveito?"
9Non che vaia dicir: ‑"A túa idea é boa",
e se poña á parte para contemplar a túa desfeita.
10Non te aconselles con quen te envexa,
e esconde o teu plan de quen che ten celos:
11Nin con muller verbo da súa rival,
nin co adversario no tocante á guerra,
nin co tratante no tocante á compra,
nin co comprador no tocante á venda,
nin co malicioso sobre unha boa acción,
nin co cruel sobre o ser humano,
nin co asalariado no tocante ó seu traballo,
nin co que arrendou por un ano sobre o valor da colleita,
nin co criado preguiceiro no tocante a un traballo duro.
Non te apoies neles para proxecto ningún.
12Consúltate máis ben con quen é de sempre respectuoso,
que coñeces coma observante da Lei,
que teña o teu mesmo sentir
e que en caso de tropezo, che acorra.
13Por riba diso, atende ás suxestións do teu corazón
pois ¿quen che vai ser fiel coma el?
14O corazón agóiralle ó home o momento oportuno
mellor ca sete astrólogos na atalaia.
15E ademais disto, suplícalle a Deus
para que afinque as túas pegadas na verdade.
Peneira dos sabios: o uso da palabra
16Comezo de toda acción é a palabra
e comezo de toda tarefa, a reflexión;
17raiceira dos proxectos é a mente,
e dela despuntan catro pólas:
18o ben e o mal, a vida e a morte;
e a lingua domina totalmente sobre elas.
19Sabio hai que tal é para moita xente
e consigo mesmo é un imbécil,
20e sabio hai desprezado polo seu falar
e excluído de todo banquete delicioso.
22Sabio hai que o é para si
e nótaselle no corpo o froito da súa ciencia;
23e sabio hai que é sabio para o seu pobo
e o froito da súa ciencia será perdurable.
24Quen é sabio para si fártase de satisfaccións,
os que o ven felicítano.
25Quen é sabio para o pobo herdará gloria
e a súa sona vivirá eternamente.
26A vida dun home son días contados,
a vida do pobo de Israel son días innumerables.
Vida e morte
a) Control na comida
27Meu fillo, mentres vivas controla a gorxa;
observa o que lle fai mal, para refugalo,
28pois non todo é bo para todos
nin todo xantar lle vai ben a calquera.
29Non devezas por toda lambetada
nin te botes sobre calquera peperete
30pois nas moitas lambetadas aniña a enfermidade
e a inmoderación provoca a náusea.
31Moitos morreron por intemperanza,
mais o que se controla alonga a vida.
b) Eloxio do médico
Capítulo 38
1Respecta ó médico pois é necesario,
a el tamén o creou Deus.
2De Deus recibiu o médico a habilidade,
e do rei os agasallos.
3A ciencia do médico faille erguer a cabeza
e relacionarse cos príncipes.
4Deus fai que a terra produza as menciñas
e o home asisado non as desbota.
5¿Non foi adozada a auga cun madeiro
para que todos descubrisen a súa virtude?
6Do mesmo xeito deulle ó home intelixencia
para se gloriar no seu poder.
7Con tales medicinas o médico mata a dor
e o boticario prepara as súas mesturas,
8de xeito que a creación de Deus non desapareza
nin a habelencia dos fillos de Adam.
c) Deberes na enfermidade
9Filliño, cando esteas enfermo non te deixes ir,
rógalle a Deus e El hate sandar;
10fuxe do mal e da parcialidade,
purifica o corazón de toda culpa,
11ofrenda incenso e a oblación memorial
e sacrificios de unto segundo os teus medios,
12mais bota man por igual do médico
e que non se afaste, pois tamén el é preciso.
13Hai momentos en que o éxito está da súa man
14xa que tamén el prega a Deus
para que lle conceda atinar coa diagnose
e aplicar o tratamento que cure.
15Peca contra o seu creador
quen fai resistencia diante do médico.
d) Deberes cos defuntos
16Filliño, derrama bágoas por un defunto;
amosa a túa mágoa e fai o pranto,
sotérrao despois segundo o uso que lle corresponda
e non o esquezas tralo pasamento.
17Chora tristeiro, salaia por el,
pon o loito que convén por el
un día ou dous para evitar lerias;
despois consólate da coita
18pois, como coa mágoa xorde a desgraza,
tamén coa tristura medra a dor.
19Despois do pasamento cómpre deixar a coita,
o ánimo maldí unha vida mísera.
20Non volvas para el o teu maxín,
refuga o seu recordo e lembra a fin;
21non penses máis nel pois non ten esperanza,
para el non vai valer e a ti faiche mal.
22Pensa na súa sorte que é tamén a túa:
"Onte a min, hoxe a ti".
23Cando o morto repousa, repouse a súa memoria,
consólate ti tamén, unha vez que partiu a súa alma.
Crítica de oficios e loanza do escriba
a) Os oficios artesanais
24A aplicación do escriba acrecenta o seu saber;
o libre de ocupación farase sabio.
25¿Como vai chegar a sabio quen aferra a aguillada
ou quen dá aires de brandir a lanza,
o que guía os bois repetindo unha cántiga
e non fai máis que falar dos xatos?
26Ese afánase en ter gobernado o cortello,
pon todo o intento en facer sucos.
27O mesmo se diga de calquera artesán ou obreiro
que non acouga noite e día:
os que gravan as figuras dos selos
e poñen a súa teima en variar os relevos;
aplican a atención á reprodución do debuxo
e as súas vixilias a rematar a obra.
28Outro tanto o ferreiro, asentado a carón da xunca,
obrando a conciencia trebellos de ferro;
a labarada sécalle as carnes
mentres se atafega á calor da forxa;
o son do martelo abóuxalle os oídos,
ten os ollos fixos no modelo do aparello,
ocúpase en rematar a obra
e consome as súas vixilias en deixar todo ben acabado.
29Tal acontece co oleiro, sentado ó seu traballo,
xirando cos pés a roda,
sempre a cismar no seu oficio,
pois da produción depende o seu labor.
30Co brazo dálle forma á arxila
amolecéndolle a dureza coa axuda dos pés;
preocúpase por deixar ben vernizado
e todo o seu afán é deixar limpo o forno.
31Estes todos poñen confianza nas súas mans
e cadaquén entende do seu oficio,
32sen eles non é habitable unha cidade,
ninguén podería morar nin viaxar.
33Mais non van á procura deles para o consello do pobo,
nin teñen asento de mérito na asemblea;
non asentan na sede do xuíz,
non cavilan sobre a lei e o dereito,
non amosan unha cultura penetrante
e de sentencias sutís non entenden;
34empréganse só en tarefas profanas
e a súa teima esgótase no exercicio do seu mester.
b) O sabio de novo cuño
Capítulo 39
1Aquel, en troques, que aplica o seu espírito
a cavilar na Lei do Altísimo,
esculca na Sabedoría dos devanceiros,
dá tempo ó estudio das profecías,
2pescuda as disertacións de homes famosos
e penetra nas dificultades das sentencias;
3inquire o senso oculto dos proverbios,
cóllelles as voltas ós enigmas das parábolas.
4Presta servizo ante os grandes,
comparece ante os príncipes;
viaxa por nacións estranxeiras
experimentando o que hai de bo e de malo entre os homes.
5Desde o amencer diríxese con todo o seu ánimo
ó Señor que o creou
e suplica na presenza do Altísimo;
abre a boca cunha pregaria
e roga perdón polos pecados.
6Se o grande Señor quixese,
será colmado dun espírito intelixente;
faralle orballar verbas sabias
de xeito que confese ó Señor na súa pregaria;
7dirixiralle o querer e o saber
para que abonde nos seus segredos;
8revelaralle a doutrina do seu ensino
para que teña o seu orgullo na Lei da alianza do Señor.
9Moitos loarán a súa perspicacia
que non será endexamais esquecida;
non perecerá o seu recordo
e a súa sona manterase viva por xeracións.
10Comentarán as nacións a súa Sabedoría
e a asemblea proclamará a súa loanza.
11En canto viva será máis famoso ca moitos miles,
cando morra abondaralle co seu nome.
Deus todo o fixo ben
12Vou aínda proseguir as miñas reflexións
pois estou delas cheo coma o luar a mes mediado:
13escoitádeme, fillos piadosos, e agromaredes
coma a roseira plantada á beira da corrente;
14recenderedes coma o incenso,
floreceredes coma o lirio.
Erguede a voz loando a coro
e celebrade ó Señor por todas as súas obras,
15engrandecede o seu nome,
proclamade a súa loanza
ó son da cítola e toda clase de cántiga,
dicindo deste xeito, aclamando:
16as obras de Deus son todas boas,
todo canto cómpre dispono El ó seu tempo.
17A súa voz detense a auga e embólsase,
xorde da súa cámara co mandado da súa boca;
18o seu parecer realízase de súpeto,
ninguén pode deter o seu triunfo;
19sonlle patentes as obras de todo vivente,
nada se esconde ós seus ollos;
20olla da eternidade á eternidade,
nada hai extraordinario para el.
21Non se pode dicir: ‑"Isto ¿para que vale?"
pois cada cousa foi escolleita para o seu fin;
nin é doado dicir: ‑"Isto é peor ca aquilo"
pois cada cousa ten valor no seu tempo.
22A súa bendición reborda coma o Nilo,
coma o Éufrates alaga o universo;
23tamén a súa carraxe espolia as nacións
e troca en estepa de sal campías de rego.
24Os seus vieiros son terreo chan para os íntegros,
por contra son fragosos para os impíos.
25Desde o comezo fixo os bens para os bos
e para os malvados, bens e males.
26De primeira necesidade para unha vida humana, son:
auga e lume, ferro e sal,
a flor do trigo, o leite, o mel,
zume de uva, aceite e vestido;
27isto todo é de proveito para os bos
mais para os malvados trócase en mal.
28Existen ventos creados para a vinganza
que na súa carraxe arrincan as montañas;
no tempo da ira amosan a súa forza
amainando a xenreira do seu creador;
29lume e sarabia, fame e peste
tamén foron creados para o castigo;
30bestas feras, alacrán e víbora,
e a espada vingadora, para a extinción de impíos.
Cada un deles foron creados para o seu propósito
e esperan no celeiro o seu tempo oportuno;
31cando lles dá un mandado alédanse,
non se reviran contra os seus decretos.
32Velaquí o que desde o comezo intentei cavilar,
o que examinei e deixei por escrito:
33‑"Todas as obras de Deus son boas,
todo canto cómpre, dispono El ó seu tempo".
34Non se pode dicir: ‑"Isto é peor ca aquilo"
pois cada cousa ten valor no seu momento.
35Aledádevos, logo, de todo corazón
e bendicide o nome do Santo.
Da vida e da morte
a) Canseira da vida
Capítulo 40
1Deus distribuíu unha grande angueira
e un pesado xugo ós fillos de Adam,
desde o día no que saen do ventre materno
ata o día no que volvan para a nai de todo vivente:
2matinacións, tremor de corazón,
ansiedade polo futuro, día da morte.
3Desde o que asenta no elevado trono
ata o que se deita sobre po e cinsa,
4desde o que cingue tiara e diadema
ata o que se acubilla no seu mantelo de pelexo:
soamente celos, degoiros e angustia,
terror á morte, xenreira e liortas.
5E cando procura repousar no leito
o sono nocturno túrballe o ánimo;
6acouga un momento, repousa un instante,
e xa o alporizan os pesadelos;
abafado polas imaxes internas
séntese coma o fuxido correndo diante do perseguidor;
7cando está para ceibarse, esperta
e decátase de que non tiña motivo o medo.
8Deste xeito ocórrelle a todo vivente sexa home ou besta,
e sete veces peor ós pecadores:
9peste e sangue, febre e seca,
desfeita e destrución, fame e morte.
10En contra do malvado foi creado o mal,
por culpa súa non faltará a ruína.
11Canto procede da terra volta para a terra,
canto provén do alto torna ó alto.
b) A lealdade permanece
12Todo regalo inxusto desaparecerá
mais a lealdade permanece para sempre;
13facenda mal adquirida é coma a crecida constante,
coma regato cheo co arroiar da treboada;
14co seu xurdir fai roldar os penedos
e nun momento esmorece para sempre.
15O gromo da violencia non abrocha
pois é raiceira cativa sobre cumio de rocha,
16é coma os caneiros á beira do regato
que secan antes de calquera verdura,
17mentres que a lealdade non se conmove endexamais
e a esmola perdura sempre.
c) "Aínda mellor"
18Doce é a vida coma o viño forte;
mellor cós dous é atopar un tesouro.
19Fillos e cidades fundadas perpetúan a sona;
mellor cós dous é atopar Sabedoría;
ceba de gando e plantacións fan célebre a un home,
pero máis cás dúas, unha muller sen chata.
20Viño e licor aledan o corazón,
mellor cós dous é un amor agarimoso.
21Frauta e arpa embelecen o canto,
mellor cás dúas é unha voz ben temperada.
22Beleza e xeito engadan os ollos,
mellor cós dous é o verdear da campía.
23Amigo e compañeiro chegan no intre xusto,
mellor ca eles dous, a muller asisada.
24Irmán e salvador chegan no tempo da angustia,
máis ca eles dous salva a esmola.
25Ouro e prata afincan ben os pés:
mellor cós dous é un bo consello.
26Riqueza e poderío exaltan o espírito,
mellor cós dous é o temor de Deus.
Co temor do Señor non hai falta de nada,
e téndoo non cómpre máis apoio.
27O temor de Deus é coma un Edén de felicidade
e o seu dosel está todo cheo de gloria.
d) Vida sen dependencia
28Filliño, non leves unha vida de mendigo,
máis conta ten morrer que andar a pedir,
29quen ten que estar a ollar para a mesa allea
leva unha vida que non é vida;
pois un fica lixado cun xantar semellante,
a un home sabio revolveríalle o estómago.
30A un home sen dignidade sábelle ben o mendigado
mais no interior quéimao coma o lume.